Τι είναι η ουρολοίμωξη;
Η ουρολοίμωξη είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε μολύνσεις του ουροποιητικού συστήματος από μικροοργανισμούς, όπως τα βακτήρια, οι ιοί και οι μύκητες, όταν αυτά καταφέρουν να περάσουν την φυσική άμυνα του οργανισμού. Τα βακτήρια θεωρούνται ότι είναι η πιο κοινή αιτία ουρολοιμώξεων. Συνήθως τα βακτήρια εισέρχονται από την ουρήθρα στο ουροποιητικό σύστημα και ανάλογα με την περιοχή που θα εγκατασταθούν μπορούν να προκαλέσουν και τα ανάλογα συμπτώματα. Όταν εγκατασταθούν στην ουρήθρα προκαλούν την ουρηθρίτιδα, ενώ στην ουροδόχο κύστη προκαλούν την κυστίτιδα. Τα βακτήρια μπορούν να περάσουν μέσω των ουρητήρων και προς το ανώτερο ουροποιητικό και να μολύνουν τα νεφρά προκαλώντας την πυελονεφρίτιδα.
Πως εμφανίζεται η ουρολοίμωξη;
Κανονικά, τα μικροοργανισμοί που εισέρχονται από την ουρήθρα στο ουροποιητικό σύστημα απομακρύνονται γρήγορα με την ούρηση, πριν προλάβουν να εγκατασταθούν και να προκαλέσουν συμπτώματα. Ωστόσο, μερικές φορές μπορούν να ξεπεράσουν την φυσική άμυνα του ουροποιητικού συστήματος και να προκαλέσουν λοίμωξη. Οι περισσότερες λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος προκαλούνται από βακτήρια που ζουν φυσιολογικά στο έντερο. Το βακτήριο Escherichia coli (E. coli) προκαλεί τη συντριπτική πλειοψηφία των ουρολοιμώξεων.
Πόσο συχνές είναι οι ουρολοιμώξεις στους ενήλικες;
Οι ουρολοιμώξεις είναι ο δεύτερος πιο συχνός τύπος λοιμώξεων στον άνθρωπο. Ιδιαίτερα επιρρεπείς σε ουρολοιμώξεις είναι οι γυναίκες για ανατομικούς κυρίως λόγους. Αφενός, γιατί η ουρήθρα της γυναίκας είναι πολύ μικρότερη σε μήκος από αυτή του άντρα, επιτρέποντας έτσι στα βακτήρια να μπουν ευκολότερα στην κύστη. Αφετέρου, γιατί η γυναικεία ουρήθρα απέχει ελάχιστα εκατοστά από το αιδοίο και τον πρωκτό, περιοχές δηλαδή όπου φυσιολογικά υπάρχουν μικρόβια. Για τις γυναίκες, ο κίνδυνος να αναπτύξουν έστω και ένα επεισόδιο ουρολοίμωξης στη ζωή τους είναι μεγαλύτερος από 50%.
Οι ουρολοιμώξεις στους άντρες δεν είναι τόσο συχνές όσο στις γυναίκες, αλλά συνήθως είναι πολύ πιο σοβαρές και απαιτούν μεγαλύτερης διάρκειας θεραπεία.
Αιτίες για την εμφάνιση των ουρολοιμώξεων;
Η σεξουαλική πράξη αποτελεί τη συχνότερη αιτία ουρολοιμώξεων. Μετά τη σεξουαλική επαφή, συχνότερα οι γυναίκες, έχουν ένα σημαντικό αριθμό βακτηρίων στα ούρα τους, γι’ αυτό και είναι απαραίτητη η ούρηση και στα δύο φύλα μετά την επαφή. Επίσης, το πρωκτικό σεξ αυξάνει τις πιθανότητες ουρολοιμώξεων. Τέλος, η αύξηση της θερμοκρασίας στην περιοχή, λόγω της έντονης τριβής σε μεγάλης διάρκειας σεξουαλικές δραστηριότητες, ευνοεί τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων και την έναρξη ουρολοιμώξεων.
Οι κακές συνήθειες ούρησης , ιδιαίτερα των γυναικών, που αναβάλλουν την ούρησή τους, όταν βρίσκονται σε εξωτερικούς ή κοινόχρηστους χώρους, παρότι η επιθυμία για ούρηση είναι μεγάλη και επιτακτική. Ακόμη όμως και όταν αποφασίσουν να επισκεφτούν μία δημόσια τουαλέτα, ουρούν όρθιες, με αποτέλεσμα να μην χαλαρώνουν τους μυς του πυελικού εδάφους και να μην έχουν μία φυσιολογική ούρηση. Τέτοιες πρακτικές μπορεί να έχουν ως συνέπεια την έναρξη ουρολοιμώξεων. Αλλά και οι άντρες πολλές φορές ακολουθούν την ίδια τακτική αναβολής της ούρησης, κυρίως για επαγγελματικούς λόγους (π.χ. οδηγοί), με τα ίδια συνήθως αποτελέσματα. Έτσι λοιπόν, εάν οι καθημερινές συνήθειες ούρησης δεν διορθωθούν, τότε οι υποτροπές είναι συχνές.
Η κακή υγιεινή της πρωκτογεννητικής χώρας όσο και η χρήση ακατάλληλων σκευασμάτων υγιεινής μπορούν να καταστρέψουν την άμυνα του οργανισμού, και να προκαλέσουν την εμφάνιση ουρολοιμώξεων.
Η χρήση από γυναίκες διαφραγμάτων ή άλλων σπερματοκτόνων ουσιών, στο πλαίσιο αντισύλληψης, μπορούν υπό συνθήκες να ευνοήσουν την έναρξη ουρολοιμώξεων.
Διάφορα νευρολογικά προβλήματα, όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, βλάβες στο κεντρικό νευρικό σύστημα, μετά από ατύχημα ή πτώση, μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στην ούρηση, με αποτέλεσμα την αδυναμία της πλήρους κένωσής της.
Ο σακχαρώδης διαβήτης επίσης μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση ουρολοιμώξεων, ειδικότερα όταν δεν είναι καλά ρυθμισμένος. Αφενός γιατί τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στα ούρα αποτελούν «τροφή» για την ανάπτυξη μικροβίων, αφετέρου γιατί η πάθηση αυτή συνοδεύεται από την διαβητική νευροπάθεια της κύστης.
Η χρήση ουροκαθετήρων σε ασθενείς με αδυναμία ούρησης, όπως σε άντρες με επίσχεση ούρων λόγω υπερτροφίας προστάτη, αποτελεί αιτία έναρξης λοιμώξεων, διότι οι καθετήρες αποτελούν ξένο σώμα για τον οργανισμό, άρα και αιτία λοιμώξεων.
Τι είναι οι υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις;
Όταν οι ουρολοιμώξεις που παρουσιάζονται σε έναν ασθενή, συνήθως γυναίκες, με συχνότητα τριών ή και περισσοτέρων επεισοδίων ανά έτος, καλούνται υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις.
Πολλές γυναίκες υποφέρουν από συχνές ουρολοιμώξεις. Περίπου το 20% των νεαρών γυναικών, μετά την πρώτη ουρολοίμωξη, θα έχουν υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις. Κάθε επιπλέον επεισόδιο αυξάνει τον κίνδυνο ότι θα ξανασυμβεί. Ο ειδικός ιατρός μετά από κλινική εξέταση θα συστήσει κάποιες εξετάσεις για την αναγνώριση αιτίων που προκαλούν τις ουρολοιμώξεις. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν αναγνωρίζεται κάποιο πρόβλημα και μια απλή προφύλαξη που θα συστηθεί είναι αρκετή για να αντιμετωπιστούν οι υποτροπές. Η πρόπτωση των πυελικών οργάνων, η ατροφία του κόλπου που παρουσιάζεται στην εμμηνόπαυση και κάποιες ανατομικές και λειτουργικές ανωμαλίες του ουροποιητικού, μπορεί να ευθύνονται για τις συχνές ουρολοιμώξεις.
Οι άντρες έχουν μικρότερη πιθανότητα από τις γυναίκες να κάνουν ουρολοίμωξη. Συνήθως, οι υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις στους άντρες συμβαίνουν, αν συνυπάρχουν άλλες παθήσεις, όπως η υπερτροφία προστάτη με τα συνοδά της συμπτώματα, οι προστατίτιδες, κ.α..
Ποια είναι τα συμπτώματα μιας ουρολοίμωξης;
Τα συμπτώματα μιας ουρολοίμωξης διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία και το φύλο. Στις γυναίκες, οι λοιμώξεις του ουροποιητικού εμφανίζονται συνήθως με συχνουρία, καύσο κατά την ούρηση, είτε και με πόνο χαμηλά στην κοιλιά ή στα έξω γεννητικά όργανα, ενώ δεν είναι σπάνια και η παρουσία αίματος στα ούρα, ιδιαίτερα στο τέλος της ούρησης. Οι ηλικιωμένες γυναίκες και οι άντρες μπορεί να αναφέρουν αδυναμία ούρησης, κοιλιακό άλγος, αίσθημα ατελούς κένωσης της κύστης. Τα ούρα μπορεί να φαίνονται θολά, σκούρα ή και αιματηρά ή ακόμη να έχουν μία δυσάρεστη μυρωδιά. Συνήθως οι ουρολοιμώξεις δεν προκαλούν πυρετό, και ειδικότερα όταν μολυνθεί μόνο η ουροδόχος κύστη. Ο πυρετός μπορεί να σημαίνει ότι η μόλυνση έχει φτάσει στα νεφρά ή να έχει μολυνθεί ο προστάτης.
Πώς γίνεται η διάγνωση της ουρολοίμωξης;
Για να διαπιστωθεί εάν ένα άτομο έχει ουρολοίμωξη, θα χρειαστεί ένα δείγμα ούρων (οποιαδήποτε ώρα της ημέρας και ανεξάρτητα από τη λήψη τροφής), για να εξεταστεί στο μικροβιολογικό εργαστήριο. Η γενική ούρων καταγράφει την ύπαρξη τυχόν μικροβίων στα ούρα. Αν η γενική ούρων δείξει την ύπαρξη μικροβίων (παρουσία πυοσφαιρίων), ο γιατρός θα υποδείξει καλλιέργεια ούρων, η οποία χρειάζεται 48 ώρες, για να καταδείξει το βακτήριο που προκαλεί την λοίμωξη στο εργαστήριο. Μαζί με τον εντοπισμό του τύπου του μικροβίου, προσδιορίζονται και τα κατάλληλα αντιβιοτικά, που θα το καταπολεμήσουν (αντιβιόγραμμα). Για να είναι τα αποτελέσματα αξιόπιστα, βασική προϋπόθεση είναι η συλλογή των ούρων να γίνει προσεκτικά σε ειδικό αποστειρωμένο δοχείο που προμηθευόμαστε από το φαρμακείο, ύστερα από επιμελές πλύσιμο των γεννητικών οργάνων.
Πώς αντιμετωπίζονται οι ουρολοιμώξεις;
Οι περισσότερες λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος που προκαλούνται από βακτήρια αντιμετωπίζονται με αντιβιοτικά. Ο γιατρός θα κρίνει ποιό είναι το καταλληλότερο αντιβιοτικό και η διάρκεια της θεραπείας, ανάλογα με το ιστορικό του κάθε ασθενή, το είδος του μικροβίου και το αντιβιόγραμμα. Σε κάποιες περιπτώσεις όπου συνυπάρχει κάποια πάθηση στο ουροποιητικό, όπως κάποιος λίθος ,κατακράτηση ούρων, καλοήθεις ή κακοήθεις εξεργασίες στο ουροποιητικό, υπερτροφία του προστάτη, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί και το αίτιο σε δεύτερο χρόνο. Συνήθως οι περισσότεροι ασθενείς θα θεραπευτούν στο σπίτι, παίρνοντας τα φάρμακα από το στόμα. Σε βαριές λοιμώξεις με πυρετό, συνήθως χρειάζεται νοσηλεία σε νοσοκομείο για ενδοφλέβια αντιβιοτική αγωγή και ενυδάτωση του ασθενούς.
Η άμεση εφαρμογή των γενικών μέτρων πρόληψης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και με την αντιμετώπιση των ουρολοιμώξεων. Η λήψη άφθονων υγρών, σταδιακά όλη την ημέρα, ο σωστός καθαρισμός της γεννητικής περιοχής καθώς και ο επαναπροσδιορισμός των συνηθειών ούρησης, όπως η ούρηση με την πρώτη επιθυμία, η ούρηση σε καθιστή θέση για τις γυναίκες, η ούρηση μετά την σεξουαλική επαφή , διασφαλίζουν σε μεγάλο ποσοστό την εμφάνιση υποτροπών.
Η θεραπεία των ουρολοιμώξεων, σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να περιλαμβάνει, εκτός από τα γενικά μέτρα, και ειδικά μέτρα. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η λοίμωξη των ούρων, ακόμη και αν δεν υπάρχουν συμπτώματα, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται, γιατί μπορεί να δημιουργήσει κινδύνους, τόσο για τη μητέρα όσο και για το μωρό. Η επιλογή των φαρμάκων πρέπει να γίνεται αποκλειστικά και μόνο από ειδικό ιατρό, γιατί μερικά αντιβιοτικά δεν είναι ασφαλή για χορήγηση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος στους άντρες είναι συχνά το αποτέλεσμα της παρεμπόδισης της ροής των ούρων από υπερπλασία του προστάτη. Σε μόλυνση του προστάτη, συνήθως χρειάζεται θεραπεία για μεγάλο χρονικό διάστημα, από 15 ημέρες έως και 6 μήνες για να καταπολεμηθεί το μικρόβιο.
Οι υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις στις γυναίκες επίσης χρήζουν ειδικών μέτρων για να μειωθούν τα επεισόδια ουρολοιμώξεων, όπως η χαμηλή δόση αντιβιοτικού κάθε μέρα για διάστημα 6 μηνών ή περισσότερο, η λήψη αντιβιοτικού πριν ή αμέσως μετά τη σεξουαλική επαφή. Οι περισσότερες περιπτώσεις επαναλαμβανόμενων ουρολοιμώξεων μπορούν να αντιμετωπιστούν με την κατάλληλη προληπτική θεραπεία, η οποία περιλαμβάνει ειδικά προβιοτικά και εκχυλίσματα βοτάνων. Η κατανάλωση χυμού από μύρτιλο (cranberry) έχει αποδειχθεί ότι προφυλάσσει από τις υποτροπές της κυστίτιδας.
